Deze week verscheen de laatste aflevering van de fantastische podcastserie The Missing Cryptoqueen van Jamie Bartlett. In de podcast proberen Bartlett en zijn team de vermiste Ruja Ignatova op te sporen. Zij is het meesterbrein achter het piramidespel van cryptocurrency scam OneCoin.
Grootste scam ooit?
De Amerikaanse regering schatte de waarde van de scam van OneCoin op 4 miljard dollar, maar Bartlett heeft documenten ontdekt die aantonen dat OneCoin veel meer heeft binnengeharkt. Die 4 miljard dollar lijkt namelijk per continent te zijn. De laatste berekeningen tonen aan dat OneCoin meer heeft verdiend, dan de 19,4 miljard dollar die slachtoffers van Bernie Madoff zijn verloren. Mocht dit kloppen, dan is OneCoin de grootste financiële scam ooit.
In maart heeft een rechtbank in New York Mark Scott, Konstantin Ignatov (broer van) en Ruja Ignatova aangeklaagd voor fraude en het witwassen van geld. De rechtbank beschuldigt het drietal voor hun rollen in wat zij een internationaal piramidespel noemen. Alleen Ruja is nog op vrije voeten. Hieronder zie je haar in actie tijdens een OneCoin bijeenkomst in het Wembley stadion.
De perfecte zwendel
Jamie Bartlett schreef The Missing Cryptoqueen en Georgia Catt was verantwoordelijk voor de productie. Laatstgenoemde herinnert zich de eerste keer dat ze de naam OneCoin hoorde. Een vriend van haar was net all-in gegaan met een inleg van 70.000 euro. “Ze waren absoluut geïnvesteerd en zeiden dat het de volgende grote hype zou worden”, herinnert ze zich.
Voor Catt leek de belofte van een enorm rendement op iets waar vrijwel niemand van had gehoord, te mooi om waar te zijn. Ze begon onderzoek te doen naar OneCoin en eindigde met het blootleggen van wat ze de perfecte zwendel noemt: een scam van miljarden dollars die een valse valuta combineerde met een cult-achtig wervingsprogramma. Ofwel een piramidespel.
Podcast is een zoektocht naar Ignatova
Bovenal was ze verrast hoe weinig er over bericht werd. ‘Het was een hyperversie van zoveel dingen die momenteel in de wereld spelen: de hype rond technologie, FOMO, hoe gemakkelijk het is om geloofwaardigheid op te bouwen, wantrouwen in de gevestigde orde en de reguliere media.’ Catt besloot tot het maken van een podcast.
De rode draad van de podcast is de zoektocht van Bartlett naar de Bulgaarse Ruja Ignatova, die op de vlucht lijkt te zijn. De podcast weeft vakkundig het spannende verhaal van Ignatova, een glamoureuze, op Oxford opgeleide ondernemer die een groot publiek trok met haar OneCoin-lezingen, met de opkomst van OneCoin. De zoektocht in de podcast voert ze langseen schoonheidswedstrijd in Roemenië, gerund door OneCoin en een stad in Zuid-Duitsland, waar de familie van Ignatova ooit een metallurgische fabriek bezat.
Het mooie is ook dat het verhaal niet af was, voordat ze begonnen met de opnames. Het verhaal bleef zich ontwikkelen. Er is zelfs een aflevering vijf dagen uitgesteld, omdat ze een aanwijzing na joegen.
OneCoin was eerder dan de goeden
In de laatste aflevering gaat Bartlett in op de impact van OneCoin in Oeganda. Hij vertelt over de verwoestende gevolgen: families die uit elkaar zijn gescheurd, geiten en huizen die zijn verkocht, en zelfs kerken die gecorrumpeerd zijn.
Het grotere plaatje is dat hoe goed bitcoin, cryptocurrency en decentrale fintech ook kan zijn voor de wereld, er zijn altijd slechte partijen die hier misbruik van willen maken. In landen als Oeganda heeft gedecentraliseerde digitale valuta echt een plek. De unbanked en de underbanked kunnen door cryptocurrency meedoen aan de wereldeconomie. Maar OneCoin was helaas sneller dan de goeden en dat heeft desastreus uitgepakt.
Alle acht afleveringen zijn gratis te beluisteren op BBC Sounds.